Budowa oka ludzkiego

Ktoś kiedyś powiedział, że oczy są zwierciadłem duszy. Bardzo możliwe, że to prawda, tym bardziej że nieustannie dostarczają do naszego mózgu danych o całym otoczeniu. Wykazano, że ponad 80% ogółu odbieranych bodźców dociera do nas poprzez narząd wzroku. Warto więc dowiedzieć się, jaka jest anatomia oka – poznać budowę oka i funkcje najważniejszych części układu optycznego.

 

Anatomia oka - opis i funkcje najważniejszych elementów oka

 

Gałka oczna - ma kształt zbliżony do kuli z wypukłością w postaci rogówki i średnicę około 24 mm. W większości składa się z tzw. ciała szklistego - substancji, która ją wypełnia i dzięki ciśnieniu utrzymuje kulisty kształt gałki ocznej. Ściana gałki ocznej kryje w sobie trzy błony: zewnętrzną (w niej mieści się twardówka i rogówka), naczyniową (z tęczówką, ciałem rzęskowym i naczyniówką) i wewnętrzną (siatkówką).

Poniżej prezentujemy podstawowe elementy anatomii oka wraz z krótkim wyjaśnieniem ich funkcji. Zaczynamy od siatkówki, która znajduje się w tylnej części gałki ocznej, by skończyć na rogówce, czyli przedniej partii narządu wzroku.

 

Siatkówka

 

Siatkówka - pod względem anatomicznym - jest najbardziej skomplikowanym elementem układu wzrokowego. Składa się z wielu warstw komórek. Zawiera między innymi komórki nabłonka barwnikowego, komórki fotoreceptorowe (pręciki i czopki), nerwowe i glejowe. W centralnej części siatkówki znajduje się plamka żółta - w niej mieści się najwięcej czopków.

 

Funkcje siatkówki

 

Siatkówka to najważniejsza część oka. To ona odbiera fale świetlne, które przetwarza w bodźce nerwowe. Te ostatnie są prowadzone przez nerw wzrokowy do mózgu. Tam następuje proces dalszego przetwarzania. W efekcie powstaje obraz, który widzimy. Znajdujące się w niej pręciki, odpowiadają za zdolność widzenia po zmierzchu, a czopki – za rozpoznawanie kolorów i widzenie w ciągu dnia.

 

Naczyniówka

 

Naczyniówka jest tylną i największą częścią błony naczyniowej całej gałki ocznej. Mieści się między twardówką a siatkówką. Tworzy ją sieć naczyń krwionośnych, rozgałęzione żyły i tętnice.

 

Funkcje naczyniówki

 

Funkcje naczyniówki wynikają bezpośrednio z jej budowy i jest to: zaopatrywanie siatkówki w substancje odżywcze i tlen oraz regulowanie temperatury w siatkówce poprzez odprowadzanie z niej ciepła.

 

Twardówka

 

Biała otoczka oka nosi nazwę twardówka. Jest to zewnętrzna warstwa gałki ocznej, która w swojej przedniej części przechodzi w rogówkę, a w tylnej - w pochewkę nerwu wzrokowego. Twardówka zawiera niewiele naczyń krwionośnych i z tego powodu jest niezbyt czuła.

 

Funkcje twardówki

 

Twardówka chroni narząd wzroku i utrzymuje jego odpowiedni kształt. Przyczepione są do niej mięśnie oczne zewnętrzne, które umożliwiają ruch oka.

 

Plamka żółta

 

Plamka żółta to maleńka „plamka” znajdując się na siatkówce. W jej centrum znajduje się dołek środkowy, czyli punkt najbardziej ostrego widzenia. Jej celem jest także zabezpieczenie centralnej siatkówki przed uszkodzeniami spowodowanymi przemianą materii.

 

Spojówka

 

Jest to cienka błona śluzowa, która zaczyna się przy rąbku rogówki, pokrywa twardówkę oraz tylną powierzchnię powiek. Za sprawą kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym spojówka jest stale wilgotna. Ten ciągły kontakt z otoczeniem sprawia też, że spojówka wykazuje wrażliwość na wszelkiego rodzaju podrażnienia, wywołane na przykład zbyt mocnym światłem lub dotykaniem oczu brudnymi rękami. Z tego powodu często dochodzi do zapalenia spojówki.

 

Funkcje spojówki

 

Jej rolą jest prawidłowe nawilżanie, rozprowadzanie łez oraz ochrona oka przed infekcjami.

 

Soczewka

 

Soczewka to część oka umieszczona między tęczówką a ciałem szklistym i utrzymywana za pomocą więzadeł. Jest drugim po rogówce elementem budowy narządu wzroku, który umożliwia proces widzenia.

 

Funkcje soczewki

 

Soczewka odpowiada za prawidłową akomodację. Dzięki ruchom więzadeł i dużej elastyczności może delikatnie się spłaszczać lub uwypuklać i w ten sposób umożliwia oglądanie przedmiotów z bliska lub daleka.

Czy wiesz, że…? Z wiekiem soczewka i ciało rzęskowe stają się coraz mniej elastyczne. W wyniku tej zmiany proces widzenia ulega pogorszeniu; blisko ustawione przedmioty są niewyraźne; trudniej jest czytać książkę lub gazetę i wykonywać wiele codziennych czynności. To tzw. prezbiopia - zmiana fizjologiczna zmniejszająca możliwość adaptacji widzenia z bliska. Zaczyna doskwierać najczęściej po 40. roku życia.

 

Tęczówka

 

Tęczówka jest jedną z najlepiej rozpoznawalnych i najbardziej charakterystycznych części narządu wzroku, przede wszystkim dlatego, że przyjmuje różne kolory, a w jej centrum znajduje się źrenica. Tęczówka mieści się w przedniej części błony naczyniowej. Jest nieprzezroczystą tarczką.

 

Funkcje tęczówki

 

Jej funkcją jest regulacja ilości światła, która wpada do wnętrza gałki ocznej. Otacza ona otwór źreniczny i może go zwiększać lub zmniejszać. Dzięki temu między innymi mniej oślepia nas jasne światło lub więcej dostrzegamy po zmierzchu. Nadaje także kolor oczom dzięki zawartości barwnika.

Czy wiesz, że…? Analiza tęczówki to przedmiot badań irydologii – działu medycyny alternatywnej, zajmującej się kompleksową oceną stanu zdrowia pacjenta na podstawie wyglądu tęczówki, w tym koloru oczu. Badanie irydologiczne w teorii ma podarować zainteresowanemu wiedzę między innymi na temat tego, z jakimi chorobami będzie zmuszony zmagać się w przyszłości.

 

Rogówka

 

Rogówka to wypukły, zewnętrzny fragment gałki ocznej, który znajduje się w jej przedniej części. Podobnie jak soczewka, jest bardzo ważną częścią układu optycznego oka i też bierze udział w procesie widzenia. Jako przezroczysta część twardówki przepuszcza światło. Jednocześnie załamuje i skupia promienie świetlne tak, by stworzyć obraz. Skupia światło dużo silniej niż soczewka, a przy tym nie jest w żaden sposób regulowana.

Rogówka nie ma naczyń krwionośnych, a jej silne unerwienie determinuje dużą delikatność. W rezultacie cechuje ją wrażliwość na dotyk, ciała obce, kurz, wysychanie, czy podrażnienie chemiczne. Na szczęście jest ona stale nawilżana przez ciecz łzową. Problem z jej wysychaniem i podrażnieniami pojawia się m.in. kiedy zaburzona zostaje praca aparatu łzowego. Poza funkcją ochronną, rogówka bierze udział w procesie widzenia.

 

Ponadto warto zwrócić uwagę na:

 

• Aparat ochronny oka - otacza gałkę oczną. Składają się na niego: powieki, powięzi oczodołowe wraz z oczodołem oraz narząd łzowy. W tej grupie szczególnie ważny jest ostatni z nich. Narząd łzowy odpowiada bowiem za optymalne nawilżenie oczu, zabezpieczając przed podrażnieniami. Wypłukuje też zanieczyszczenia, co chroni je przed infekcjami. Powieki jednak także zasługują na wyróżnienie. To one zmniejszają ryzyko urazów i chronią przed olśnieniem. Współpracują także z narządem łzowym, rozprowadzając ciecz łzową po powierzchni oczu.
• Aparat ruchowy oka - składa się z mięśni gałkoruchowych, które odpowiadają za poruszanie gałki ocznej. Gałkę oczną otacza osiem niezależnych mięśni, z czego aż sześć składa się na aparat ruchowy oka. Umożliwiają one ruchy takie jak: przywodzenie, odwodzenie, podnoszenie, rotację do wewnątrz i na zewnątrz oraz ruch powieki.

 

Podsumowanie

 

Budowa narządu wzroku może wydawać się skomplikowana. Warto jednak znać chociaż najważniejsze elementy anatomii, bo to daje szerszy ogląd na to, jak działają nasze oczy i dlaczego właśnie w ten sposób. To z kolei może motywować nas do dbałości o nasz narząd wzroku – poprzez higienę cyfrową, ochronę, codzienną pielęgnację i stosowanie okularów lub soczewek kontaktowych, kiedy nasz wzrok tego potrzebuje.