Retinopatia cukrzycowa - 5 rzeczy, które musisz o niej wiedzieć

Retinopatia cukrzycowa to powikłanie, powodujące uszkodzenie naczyń krwionośnych w siatkówce oka. Dzieli się je na trzy rodzaje, w zależności od stopnia zaawansowania. Nieleczona jest najczęstszą przyczyną całkowitej utraty wzroku wśród osób dorosłych.

Retinopatia cukrzycowa - co to takiego?

Retinopatia cukrzycowa to najczęstsze powikłanie cukrzycy, które powoduje uszkodzenia naczyń krwionośnych, znajdujących się w siatkówce oka. Dotyka niemal wszystkich chorujących na cukrzycę typu 1 i ponad połowę osób z cukrzycą typu 2 w pierwszych dziesięciu latach trwania choroby. Co ważne, im dłużej trwa cukrzyca, tym ryzyko wystąpienia retinopatii jest większe. Czas trwania jest bowiem prawdopodobnie najsilniejszym czynnikiem rozwoju retinopatii.

Przyczyny retinopatii cukrzycowej

Główną przyczyną retinopatii jest cukrzyca, a właściwie – towarzyszące jej wysokie stężenie glukozy we krwi i wysokie ciśnienie tętnicze. Prowadzą one do zamknięcia drobnych naczyń krwionośnych i ich uszkodzenia, czego efektem jest przenikanie do siatkówki oraz ciała szklistego krwi i innych płynów. To z kolei doprowadza do tworzenia się tzw. błon nasiatkówkowych, czyli nowych naczyń krwionośnych, które mają jeszcze większą tendencję do pękania i krwawienia.

Wyróżnia się trzy rodzaje retinopatii cukrzycowej:

• Retinopatia nieproliferacyjna – uznawana za pierwsze stadium retinopatii, choć może obejmować niewielkie, umiarkowane lub nasilone zmiany. W pierwszym i drugim etapie powikłania klasyfikuje się jako niewielkie, niewpływające w dużej mierze na wzrok. Na etapie nasilonych zmian dochodzi do zamknięcia naczyń krwionośnych siatkówki. To już zaledwie krok od kolejnego stadium retinopatii.
• Retinopatia przedproliferacyjna – niedrożność naczyń krwionośnych powoduje obrzęk i krwawienie siatkówki. Wzrok może być nadal prawidłowy, ale mogą też występować zaburzenia widzenia.
• Retinopatia proliferacyjna – charakteryzuje się rozrostem nowych naczyń w obszarze siatkówki oka i tylnej powierzchni ciała szklistego. Z tego powodu widziany obraz jest nieostry i jeśli powikłanie będzie nieleczone, w każdej chwili może wystąpić krwawienie siatkówki, co generuje ryzyko gwałtownej i całkowitej utraty wzroku. Często dochodzi też do przedarcia lub odwarstwienia siatkówki, niezwykle trudnego w leczeniu operacyjnym.

Objawy retinopatii cukrzycowej

Niebezpieczeństwo retinopatii polega między innymi na tym, że przez długi czas od jej wystąpienia nie pojawiają się żadne objawy, które mogłyby wzbudzić niepokój u chorego i skłonić do wizyty u lekarza. Nie pojawiają się ani poważne problemy z widzeniem, ani objawy bólowe.

Czasami w polu widzenia zaczyna być dostrzegana charakterystyczna czarna plamka, ale i ta po kilku tygodniach lub miesiącach znika, gdy zmiana, będąca przyczyną, zostaje wchłonięta. Dlatego tak łatwo jest zignorować retinopatię i doświadczyć jej dopiero pod postacią całkowitej utraty wzroku, czyli kiedy jest już za późno.

Osoby z rozwijającą się retinopatią skarżą się na:

• słabsze widzenie w ciemności,
• barwy stają się mniej nasycone,
• dłuższy czas na przystosowanie się oka do widzenia w jasnym otoczeniu,
• nieostre widzenie lub stopniową utratę wzroku,
• ciemne plamki przed oczami, które przemieszczają się zgodnie z ruchem oczy,
• deformacja dotychczas prostych linii lub nienaturalna zmiana wielkości obrazu.

Kto jest narażony na retinopatię cukrzycową?

Z oczywistych powodów retinopatia dotyka osoby, borykające się z cukrzycą, zarówno 1., jak i 2. stopnia. Za czynniki zwiększonego ryzyka uznaje się dodatkowo: hiperglikemię, otyłość, hiperlipidemię (podwyższony poziom tłuszczy w organizmie), uszkodzenia układu nerwowego lub nerek. Na wystąpienie retinopatii narażone są też kobiety w ciąży chorujące na cukrzycę, osoby po usunięciu zaćmy, nadużywający alkoholu, prowadzący siedzący tryb życia oraz cukrzycy, którzy palą papierosy.

Jak diagnozuje się retinopatię cukrzycową?

W większości przypadków retinopatię cukrzycową w pierwszej kolejności diagnozuje okulista. To do niego zgłaszają się osoby, które zauważyły u siebie objawy schorzenia oraz cukrzycy w ramach badań kontrolnych narządu wzroku. Może to stwierdzić nawet przed wystąpieniem objawów lub rozpoznaniem cukrzycy – dlatego tak ważne są profilaktyczne badania powierzchni i dna oka, nie rzadziej niż raz na dwa lata. Tylko podczas oceny przedniego odcinka oka może stwierdzić, chociażby rubeozę, zaćmę cukrzycową, czy osłabioną reakcję na światło.

Okulista po wstępnym zdiagnozowaniu retinopatii i wykonaniu podstawowych badań ostrości widzenia oraz oceny przedniego i tylnego odcinka oka kieruje na dalsze badanie. Przede wszystkim angiografię fluoresceinową, która pozwala określić stadium choroby i badanie optycznej koherentnej tomografii (OCT) – pomoże ono stwierdzić między innymi, czy występuje obrzęk plamki żółtej.

Leczenie retinopatii cukrzycowej

W zależności od tego, z jakim stadium retinopatii lekarz ma do czynienia, zaleca inne metody leczenia.

I tak u pacjentów z łagodną odmianą retinopatii leczenie sprowadza się do kontrolowania, czy cukrzyca leczona jest w prawidłowy sposób, sprawdzania poziomu glikemii i hemoglobiny glikowanej, ewentualnych zaburzeń lipidowych oraz leczenia nadciśnienia tętniczego, głównie za pomocą leków z grupy inhibitorów ACE.

U pacjentów, u których występuje retinopatia cukrzycowa proliferacyjna, często stosowaną metodą leczenia jest fotokoagulacja siatkówki, znana też jako laseroterapia, czyli „wypalanie” patologicznych, nieprawidłowych naczyń krwionośnych, co ma zapobiegać dalszemu rozwojowi schorzenia.

Celem każdej z metod leczenia jest zapobieganie rozwojowi lub opóźnienie progresji retinopatii cukrzycowej, a więc zapobieganie utracie wzroku u osób chorych na cukrzycę.

Profilaktyka retinopatii cukrzycowej, czyli co robić, by zapobiec jej wystąpieniu?

Jeśli chorujesz na cukrzycę, niezależnie od tego, czy typu 1, czy 2, koniecznie raz w roku udaj się na kontrolne badania okulistyczne. Najlepiej u okulisty, specjalizującego się i doświadczonego w diagnostyce retinopatii cukrzycowej. Jest to tym ważniejsze, że wczesne wykrycie retinopatii znacząco zwiększa skuteczność jej wyleczenia.

Chorujesz na cukrzycę i planujesz ciążę? Udaj się na badanie dna oka i uzyskaj od lekarza informację na temat ryzyka wystąpienia lub rozwoju retinopatii w trakcie ciąży. A jeśli już jesteś w ciąży, pamiętaj, by badanie dna oka wykonać koniecznie w pierwszym trymestrze i pozostawać pod stałą kontrolą specjalisty aż do porodu.

Retinopatia cukrzycowa w większości przypadków nie daje wyraźnych objawów, które skłoniłyby do wizyty u lekarza. Dlatego jeśli chorujesz na cukrzycę, pamiętaj o corocznej kontroli okulistycznej. W innym przypadku wykonuj ją nie rzadziej niż raz na dwa lata. Istnieją bowiem skuteczne metody diagnozowania oraz leczenia tego cukrzycowego powikłania. A stawka jest duża – nieleczona retinopatia może prowadzić do całkowitej utraty Twojego wzroku.