Czy powinniśmy obawiać się zeza ukrytego?

zez ukryty

W prawidłowych warunkach mięśnie gałek ocznych znajdują się w stanie równowagi nazywanym ortoforią. Gdy podczas patrzenia na wprost zasłoni się jedno oko to pozostanie ono nadal ustawione prosto, mimo że zostało wyłączone z procesu obuocznego widzenia.

 
 
  • O zezie ukrytym mówimy, kiedy po zasłonięciu jednego oka zbacza ono w jakimś kierunku: ku wewnątrz, na zewnątrz, ku górze, dołowi lub ulega całkowitemu skręceniu.
  • Przewaga jednej grupy mięśni poruszających gałką oczną występuje niemal u każdego człowieka, a co za tym idzie, skłonność do zeza.
  • Zeza ukrytego można wykryć za pomocą tak zwanej próby Maddoxa, naprzemiennego Cover Testu lub pomiaru zakresu fuzji. Najłatwiejszy w przeprowadzeniu i szczególnie istotny z nich wszystkich jest Cover Test. Więcej o nim przeczytasz tutaj - Na czym polega Cover Test?.
  • Kompensowanie heteroforii (korekcję zeza ukrytego) przeprowadza się w oparciu o ćwiczenia z zakresu fuzji sensoryczno-motorycznej, niektóre soczewki sferyczne, szkła pryzmatyczne, a w rzadkich przypadkach iniekcje toksyny botulinowej.
 
ortoforia
 

Ortoforia

 

Ortoforia zdarza się jednak dość rzadko. Najczęściej występują zaburzenia równowagi mięśniowej nazywane heteroforią, inaczej zezem ukrytym. W ich przypadku zasłonięcie oka powoduje, że zbacza ono w jakimś kierunku:

  • gdy zbacza ku wewnątrz, stan ten nazywany jest ezoforią,
    ezoforia - ruch gałek ocznych ezoforia - obserwowany obraz  

    Ezoforia

     
  • gdy na zewnątrz – egzoforią,
  • gdy ku górze – hiperforią,
  • gdy ku dołowi – hipoforią,
  • gdy ulega skręceniu – cykloforią.

Zez ukryty to inaczej spoczynkowe odchylenie ustawienia oczu występujące w momencie wyłączenia fuzji obrazów. Niemal u każdego człowieka występuje przewaga jednej grupy mięśni poruszających gałką oczną nad druga grupą mięśni działających antagonistycznie (w przeciwnym kierunku), a co za tym idzie skłonność do zeza. U dzieci najczęściej dochodzi do ezoforii, u dorosłych egzoforii. Duże znaczenie ma również akomodacja, której napięcie uzależnione jest od wady wzroku. U noworodków i małych dzieci najczęściej występuje nadwzroczność przyczyniająca się do napinania akomodacji wywołującej nadmierny bodziec do konwergencji. Sprzyja to przewadze mięśni prostych przyśrodkowych i powstawaniu ezoforii. W późniejszym wieku, w miarę zmniejszania nadwzroczności, a często rozwoju krótkowzroczności, powstają warunki sprzyjające pojawieniu się egzoforii.

Heteroforia jest kontrolowana za pomocą fuzji. Do momentu gdy odruch fuzyjny przy heteroforii jest w stanie utrzymać obuoczne widzenie mówimy o zezie ukrytym. Czynniki osłabiające fuzję to:

… ułatwiają one przejście zeza ukrytego w zeza jawnego.

Ustawianie oczu w prawidłowej pozycji jest dla układu wzrokowego dodatkową pracą i czasem może powodować dolegliwości astenopijne. Gdy występują mówi się, że heteroforia jest nieskompensowana. Do dolegliwości tych należy:

  • zamazywanie obrazu,
  • bóle głowy,
  • trudności w koncentracji,
  • pieczenie oczu,
  • zasypianie przy pracy wzrokowej.

Jeśli wysiłek oczu jest bardzo duży, zez ukryty przechodzący w okresowy zez jawny może też wywoływać podwójne widzenie czy odruchowe zamykanie jednego oka.

 

Postępowanie w przypadku nieskompensowanej heteroforii zależy od:

  • rodzaju forii,
  • odległości na jakiej występuje,
  • stopnia kompensacji,
  • reakcji układu wzrokowego na podjęte postępowanie.
 

Do kompensowania heteroforii stosuje się:

  • ćwiczenia z zakresu fuzji sensoryczno-motorycznej (zakresów komfortowego ustawiania się oczu w prawidłowej pozycji) oraz ćwiczenia wzmacniające widzenie obuoczne,
  • w niektórych przypadkach heteroforii horyzontalnych (szczególnie ezoforii z bliska) możliwe jest zastosowanie dodatkowych soczewek sferycznych zmieniających stan akomodacji oczu,
  • szkła pryzmatyczne ułatwiające pracę słabszym mięśniom. Ustawia się je symetrycznie przed każdym okiem, podstawą w kierunku przeciwnym do odchylenia oka,
  • w rzadkich przypadkach: iniekcje toksyny botulinowej mające na celu osłabienie nadczynnych mięśni zewnątrzgałkowych lub zabieg operacyjny.
 

Badanie heteroforii

Zeza ukrytego można wykryć za pomocą:

  • tzw. próby Maddoxa z użyciem krzyża i pałeczki Maddoxa (do dali) oraz skrzydła Maddoxa (do bliży),
    krzyż Maddoxa pałeczka Maddoxa
     

    Krzyż i pałeczka Maddoxa

     
    skrzydło Maddoxa
     

    Skrzydło Maddoxa

     
  • naprzemiennego Cover Testu,
  • pomiaru zakres fuzji.

Szczególnie istotny, prosty i nie wymagający dodatkowej aparatury jest naprzemienny Cover Test – test polegający na naprzemiennym zasłanianiu raz jednego, raz drugiego oka (bez pozostawienia obojga oczu odsłoniętych) i obserwacji ruchów nastawczych oczu. Pozwala wykryć istnienie heteroforii zarówno na dalekie jak i bliskie odległości oraz określić jej rodzaj. Z tego względu powinien być elementem każdego standardowego badania wzroku, które ma na celu nie tylko określenie wady refrakcji ale również wykrycie innych ewentualnych zaburzeń widzenia obuocznego.

 

Opracowanie:

 

Artykuł powstał w oparciu o publikacje naukowe i stanowi integralną część Poradnika Optometrysty. Masz problemy ze wzrokiem? Skontaktuj się z naszym zespołem optometrystów lub poradź się swojego okulisty. Zagadnienia prezentowane w artykule, szczególnie w przypadku problemów ze wzrokiem, należy skonsultować ze specjalistą.

Realizacja - zespół optometrystów KODANO Optyk

źródła informacji:

  • [1] Grosvenor T. Optometria. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner. Wrocław 2011
  • [2] Oleszczyńska-Prost E. Zez. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner. Wrocław 2011
  • [3] Krzystkowa K., Kubatko-Zielińska A., Pająkowa J., Nowak-Brygowa H. Choroba zezowa. Rozpoznanie i leczenie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 1997
  • [4] Wilczek M., Krzystkowa K. Nowoczesne leczenie zeza. Pleoptyka-Ortoptyka-Operacje. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1965.
  • [5] Krzystkowa K., Kubatko-Zielińska A., Pająkowa J., Nowak-Brygowa H. Rozpoznanie i leczenie choroby zezowej. Zasady i metodyka pracy ortoptystki. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Warszawa 1989.

źródła zdjęć:

  • [1] Grosvenor T. Optometria. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner. Wrocław 2011
  • [2] Oleszczyńska-Prost E. Zez. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner. Wrocław 2011
  • [3] Optometria.pl
 
 

Udostępnij: