Zespół czerwonego oka (ang. red eye syndrome) – to najczęściej spotykany objaw okulistyczny zwykle oznaczający obecność stanu zapalnego, występujący w bardzo wielu chorobach oka. Zapalenie może prowadzić do: zaczerwienienia, łzawienia, pojawienia patologicznej wydzieliny, świądu, bólu oka. W warunkach prawidłowych przez przezroczystą spojówkę gałkową widoczna jest biała twardówka.
- Przyczyną niezdrowego zaczerwienienia mogą być choroby spojówek, rogówki, błony naczyniowej, twardówki, powiek i wiele innych. Najczęstsze to jednak bakteryjne, wirusowe i alergiczne zapalenie spojówek, a także zespół suchego oka.
- Zespół czerwonego oka leczy się w zależności od przyczyny. Bakteryjne - antybiotykami, alergiczne - lekami antyalergicznymi, z kolei wirusowe ustępują najczęściej samoistnie po 4-7 dniach.
- Pilna wizyta u specjalisty jest konieczna wtedy, kiedy zaczerwienieniu oczu towarzyszy utrata lub wyraźne pogorszenie widzenia, światłowstręt, podwójne widzenie, silny ból oka i/lub głowy oraz pojawienie się tęczowych kół wokół źródeł światła.
- Niezwykle ważna jest profilaktyka: niedotykanie oczu brudnymi dłońmi, właściwe stosowanie i pielęgnacja soczewek kontaktowych, stosowanie kosmetyków i przyborów toaletowych na wyłączność.
Spis treści:
- Przyczyny zespołu czerwonego oka
- Rodzaje zaczerwienienia oka
- Diagnostyka zespołu czerwonego oka
- Leczenie zespołu czerwonego oka
- Profilaktyka
Zaczerwienienie oczu może być spowodowane:
- poszerzeniem i przekrwieniem naczyń krwionośnych spojówki,
- poszerzeniem i przekrwieniem naczyń krwionośnych położonych głęboko w białej twardówce,
- pojawieniem się krwi pod spojówką.
Przyczyny zespołu czerwonego oka:
- choroby spojówek m.in.: stany zapalne spojówek – zakaźne zapalenie spojówek wywołane przez bakterie, wirusy, chlamydie, niezakaźne zapalenie spojówek (spowodowane np.: pyłem, wiatrem, dymem, przewlekłym brakiem snu, zbyt długotrwałą pracą przy komputerze, niewyrównaną wadą wzroku) zespół suchego oka, działanie toksyczne leków na spojówki, guzy spojówki, pemfigoid bliznowaciejący, zespół Stevensa i Johnsona, podspojówkowy wylew krwi;
- choroby rogówki m.in.: zakaźne zapalenie rogówki wywołane bakteriami, wirusami, chlamydiami, grzybami, pierwotniakami, porażenne niezakaźne zapalenie rogówki związane z niedomykalnością szpary powiekowej, w przebiegu chorób układowych czy alergicznych, keratopatia, zespół nawracających ubytków nabłonka rogówki;
- choroby błony naczyniowej m.in.: zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej – zapalenie tęczówki i/lub ciała rzęskowego, bakteryjne zapalenie wnętrza gałki ocznej;
- ostry atak zamkniętego kąta przesączania – ostry atak jaskry;
- urazy gałki ocznej – oczodołu, powiek, spojówek, rogówki, twardówki;
- choroby powiek m.in.: podwinięcie, odwinięcie powieki, nieprawidłowy wzrost rzęs, niedomykalność szpary powiekowej, zapalenie brzegów powiek, jęczmień;
- choroby twardówki m.in.: zapalenie twardówki, zapalenie nadtwardówki;
- choroby oczodołu m.in.: orbitopatia tarczycowa, zapalenie oczodołu, przetoka tętniczo-jamista, guzy oczodołu;
- klasterowe bóle głowy.
Najczęstszą przyczyną zespołu czerwonego oka są choroby spojówek.
- Bakteryjne zapalenie spojówek - wywołane jest przez paciorkowce i gronkowce, trwa 5-7 dni. Objawia się lepką, obfitą wydzieliną ropną i umiarkowanym przekrwieniem, czasami reakcją brodawkową. Rozpoznanie możliwe jest na podstawie wywiadu i badania oczu (ropna wydzielina powoduje sklejanie brzegów powiek). Badania bakteriologiczne lub posiew wykonuje się w przypadku nawrotowych stanów zapalnych, u pacjentów niereagujących na leczenie oraz w przypadkach wątpliwości diagnostycznych.
- Wirusowe zapalenie spojówek - wywołują zazwyczaj adenowirusy, rzadziej wirus opryszczki pospolitej lub półpaśca. Trwa 2-3 tygodni. Objawia się obfitą wydzieliną surowiczą i grudkowym odczynem w spojówce, znacznym przekrwieniem, krwotokami podspojówkowymi, często tez zmianami rogówkowymi: adenowirusy – punktowate nacieki w postaci licznych białych plamek, opryszczka – nacieki drzewkowe. Rozpoznanie jest możliwe na podstawie wywiadu i badania oczu. Często towarzyszy zapaleniu górnych dróg oddechowych. W przypadku trudności diagnostycznych wykonuje się testy: hodowle, immunodiagnostykę.
- Alergiczne zapalenie spojówek - wywołane jest przez różnego rodzaju alergeny. Może trwać przez cały rok zaostrzając się na wiosnę. Objawia się bardzo dużym świądem, surowiczą wydzieliną i umiarkowanym przekrwieniem. Objawy ogólne to najczęściej zapalenie alergiczne błony śluzowej nosa, alergiczne zmiany skórne, rzadko astma oskrzelowa.
Rodzaje zapalenia spojówek - bakteryjne, wirusowe i alergiczne - Chlamydiowe zapalenie spojówek - wywołane przez Chlamydia trachomatis serotypy D-K trwa dłużej niż 3 tygodnie. Charakteryzuje się zaostrzeniami i remisjami. Obawy: wydzielina śluzowo-ropna, odczyn grudkowy w spojówce, umiarkowane przekrwienie. Objawy ogólne: zapalenie płuc i ucha, u kobiet zapalenie szyjki macicy i/lub pochwy, u mężczyzn zapalenie cewki moczowej, powiększone przyuszne węzły chłonne. Diagnostyka na podstawie wywiadu i badania oczu, wskazane jest wykonanie badań cytologicznych wymazu z worka spojówkowego, badanie znakowanych fluoresceiną przeciwciał momoklonalnych lub PCR.
- Zespół suchego oka - spowodowany zaburzeniami filmu łzowego. Trwa przez cały rok. Objawia się pieczeniem oczu, wydzieliną surowiczą i umiarkowanym przekrwieniem. Występuje często u kobiet w okresie menopauzy, towarzyszy chorobom autoimmunologicznym (takim jak: zapalenie stawów, kolagenozy, twardzina skórna) dermatologicznym oraz neurologicznym. Może występować po zabiegach laserowej korekcji wzroku, przy stosowaniu różnych leków ogólnych (np. antykoncepcyjnych, przeciwhistamionowych, obniżających ciśnienie tętnicze, przeciwmigrenowych, przeciwarytmicznych, przeciwdepresyjnych). Często suchości oczu towarzyszy suchość w ustach. Diagnostyka możliwa jest na podstawie występowania typowych objawów oraz badania: wydzielania łez, czasu przerwania filmu łzowego, oceny wysokości menisku łzowego, wystąpienia punktowych ubytków dolnej części nabłonka rogówki lub w obrębie szpary powiekowej oraz równoległych do krawędzi powieki fałdów spojówki.
Nagłe pojawienie się zaczerwienienia oka świadczy o rozpoczynającym się procesie chorobowym. Gdy zaczerwienieniu oka towarzyszy:
- pogorszenie lub utrata widzenia,
- nadwrażliwość na światło,
- pojawienie się tęczowych kół wokół źródeł światła,
- nagłe podwójne widzenie,
- silny ból oka z towarzyszącym bólem głowy,
to konieczna jest pilna konsultacja lekarska. Innymi objawami wymagającymi pilnej konsultacji są: urazy mechaniczne (ciało obce w oku, otarcie, uderzenie oka) lub chemiczne (oparzenie) czy nagłe pojawienie się wytrzeszczu.
Rodzaje zaczerwienienia oka
- powierzchowne - widoczne silne zaczerwienienie w obwodowej części worka spojówkowego wywołane poszerzeniem naczyń krwionośnych w spojówce wskazującym na proces zapalny toczący się na powierzchni gałki ocznej – wymaga konsultacji lekarskiej maksymalnie w ciągu 1-2 dni od wystąpienia objawów,
- głębokie (rzęskowe) - widoczna sinoczerwona obwódka wokół rąbka rogówki świadcząca o poszerzonych naczyniach krwionośnych w twardówce wywołanych przez proces zapalny toczący się wewnątrz gałki ocznej, występuje w chorobach rogówki, tęczówki, ciała rzęskowego – wymaga pilnej konsultacji lekarskiej,
- mieszane - widoczne zarówno poszerzone naczynia spojówki, jak i w twardówce wokół rąbka rogówki – wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.
Diagnostyka zespołu czerwonego oka
Diagnostyka zespołu czerwonego oka z reguły opiera się na wywiadzie i szczegółowym badaniu okulistycznym obejmującym: ocenę ostrości wzroku każdego oka osobno, badanie ruchomości gałek ocznych we wszystkich kierunkach spojrzenia, badanie w lampie szczelinowej przedniego odcinka gałki ocznej (szczególnie powiek, spojówki, rogówki, głębokości komory przedniej, tęczówki, kształtu źrenic i ich reakcja na światło), pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, badanie dna oka (po uprzednim rozszerzeniu źrenicy).
Leczenie zespołu czerwonego oka
Leczenie zespołu czerwonego oka zależy od jego przyczyny/choroby, która go wywołała. W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek leczy się go antybiotykami (w postaci kropli, maści lub w tabletkach). Wirusowe zapalenie spojówek towarzyszące najczęściej infekcji górnych dróg oddechowych ustępuje samoistnie wraz z jej objawami po 4-7 dniach. W alergicznym zapaleniu spojówek objawy ustępują zazwyczaj po lekach antyalergicznych (leki przeciwhistaminowe) Infekcje chlamydiami leczy się przez podanie odpowiednich kropli z antybiotykiem.
Sposoby na łagodzenie objawów zapalenia spojówek:
- unikanie kontaktu z kurzem, pyłem i czynnikami alergizującymi,
- rezygnacja z noszenia soczewek kontaktowych do czasu wyleczenia,
- stosowanie zimnych okładów na oczy,
- używanie łagodnych kosmetyków do mycia twarzy,
- stosowanie tzw. „sztucznych łez” łagodzących pieczenie i swędzenie oczu.
Profilaktyka
W profilaktyce zapalenia spojówek bardzo istotna jest prawidłowa higiena oczu oraz:
- nie drapanie podrażnionego oka (ponieważ można jeszcze mocniej go podrażnić),
- częste mycie dłoni,
- dokładne mycie rąk po każdorazowym dotknięciu okolic oczu,
- nie stosowanie wspólnie z innymi domownikami tych samych kropli/ maści do oczu, ręczników, pościeli,
- przemywanie oczu delikatnym bawełnianym płatkiem kilka razy dziennie,
- unikanie stosowania makijażu w czasie infekcji oka,
- używanie tylko własnych kosmetyków do makijażu,
- właściwe przechowywanie i pielęgnacja soczewek kontaktowych.
Opracowanie:
Artykuł powstał w oparciu o publikacje naukowe i stanowi integralną część Poradnika Optometrysty. Masz problemy ze wzrokiem? Skontaktuj się z naszym zespołem optometrystów lub poradź się swojego okulisty. Zagadnienia prezentowane w artykule, szczególnie w przypadku problemów ze wzrokiem, należy skonsultować ze specjalistą.
Realizacja - zespół optometrystów KODANO Optyk
źródła informacji:
- [1] Grosvenor T. Optometria. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner. Wrocław 2011
- [2] M. Niżankowska. Podstawy okulistyki. Volumed. Wrocław 2000