Zapalenie brzegów powiek

zapalenie brzegów powiek

Zapalenie brzegów powiek to stan zapalny brzegów powiek powodujący ich obrzęk i zaczerwienienie. Może występować również u nasady rzęs i na spojówce. Jest jednym z najczęstszych stanów zapalnych powiek. Jest to schorzenie uciążliwe i trudne w leczeniu. Przewlekłe zapalenie brzegów powiek (chronic blepharitis marginalis) to często występujące schorzenie, powodujące dyskomfort oraz podrażnienie oczu. W większości przypadków występuje obustronnie i symetrycznie.

 
 
  • Schorzenie dotyczy skóry u podstaw rzęs i może mieć podłoże gronkowcowe lub łojotokowe. Każdy z tych rodzajów wiąże się z zestawem innych charakterystycznych objawów.
  • Leczenie zapalenia brzegów powiek jest długotrwałe, więc wymaga cierpliwości. Tym bardziej, że nie sposób uzyskać trwałego wyleczenia. To raczej kwestia łagodzenia objawów.
  • Wyróżnić należy tylne zapalenie brzegów powiek, wynikające z zaburzeń w funkcjonowaniu gruczołów Meiboma.
  • Aby nie dopuścić do wystąpienia zapalenia brzegów powiek, warto przeciwdziałać: regularnie i starannie myjąc twarz, w tym brzegi powiek i nie dotykając tych obszarów brudnymi dłońmi.
 

W dalszej części artykułu przedstawiono pojęcia związane z przewlekłym zapaleniem brzegów powiek:

 

Przednie zapalenie brzegów powiek

Dotyczy ono skóry u podstawy rzęs. Może mieć podłoże:

 
  • gronkowcowe - nieprawidłowa komórkowa reakcja immunologiczna na składniki ściany komórkowej gronkowca złocistego, które mogą być też odpowiedzialne za objaw czerwonego oka oraz obwodowe nacieki rogówki. Gronkowiec złocisty jest bakterią przenoszoną do oka za pośrednictwem brudnych rąk lub chusteczek do nosa. Na rozwój zapalenia brzegów powiek szczególnie narażone są: osoby starsze, osoby, które chorowały na trądzik różowaty, cukrzycy, osoby z obniżoną odpornością, niedożywione lub narażone na działanie zewnętrznych czynników drażniących oczy, np. pyły, nadmierne światło. Zapalenie brzegów powiek może też być spowodowane uczuleniem na różne alergeny roślinne i zwierzęce lub też wywoływane przez substancje toksyczne znajdujące się w otoczeniu, niekiedy w stosowanych kosmetykach. Do innych przyczyn powstania zapalenia brzegów powiek zalicza się również nieskorygowaną wadę wzroku (przede wszystkim nadwzroczność i astygmatyzm, ponieważ wady te prowadzą do stałego napięcia akomodacji oczu, które może sprzyjać wystąpieniu stanu zapalnego powiek).
  • łojotokowe - często współwystępuje z łojotokowym zapaleniem skóry, które może obejmować także owłosioną skórę głowy, fałdy nosowo-wargowe, okolicę za uszami, mostek. Może też powodować wtórne zmiany zapalne i mechaniczne spojówki i rogówki (ze względu na anatomiczne sąsiedztwo powiek i powierzchni gałki ocznej).
 

Objawy przedniego zapalenia brzegów powiek

 
  • gronkowcowe – twarde łuski wokół podstawy rzęs (pierścienie), często łagodne brodawkowe zapalenie spojówek, przewlekłe przekrwienie spojówek, w długim przebiegu powstają bliznowacenia i ubytki brzegu powieki, madaroza, nieprawidłowy wzrost rzęs oraz ich siwienie, zmiany wtórne łączą się z tworzeniem jęczmieni, brzeżnym zapaleniem rogówki, rzadko z pryszczkowym zapaleniem spojówki i rogówki. Często występuje niestabilność przedrogówkowego filmu łzowego oraz objawy zespołu suchego oka,
  • łojotokowe – przekrwiony i połyskujący, tłusty przedni brzeg powiek z posklejanymi rzęsami, miękkie łuski na brzegu powieki i rzęsach, pieczenie, uczucie piasku pod oczami, niewielki światłowstręt, łuski i przekrwienie brzegów powiek z charakterystycznymi okresami remisji i zaostrzeń objawów, objawy zazwyczaj są bardziej nasilone rano, u pacjentów z towarzyszącym zespołem suchego oka mogą się nasilać w ciągu dnia.
 
przednie zapalenie brzegów powiek
 

Powieka prawidłowa vs Przednie zapalenie brzegów powiek

   

Leczenie przedniego zapalenia brzegów powiek

Leczenie przedniego zapalenia brzegów powiek jest długotrwałe i nie daje możliwości trwałego wyleczenia, ma na celu łagodzenie objawów. Opiera się na:

  • higienie powiek polegającej na stosowaniu kilkunastominutowych ciepłych kompresów na powiekach, by zmiękczyć łuski u podstawy rzęs oraz mechanicznego mycia powiek z dokładnym usuwaniem łusek z brzegu powiek pałeczką zakończoną wacikiem nasączonym rozcieńczonym szamponem dla dzieci lub dwuwęglanem sodowym. Zabieg powinien być stosowany raz lub dwa razy dziennie. W przypadku ustąpienia objawów zapalenia można stopniowo zmniejszać częstotliwość stosowania zabiegów, nie rezygnując jednak z nich zupełnie. Całkowite ich zaniechanie może prowadzić do nawrotu choroby,
  • zastosowaniu antybiotyków – w przypadku ostrego zapalenia mieszków rzęs stosuje się miejscowo fusydan sodowy, bacytracynę lub chloramfenikol. Maści antybiotykowe aplikuje się za pomocą patyczka zakończonego wacikiem lub czystym palcem, po uprzednio wykonanym zabiegu czyszczenia brzegów powiek.
  • w przypadkach wrzodziejącego zapalenia brzegów powiek pomocne może się okazać azytromycyna stosowana doustnie (500 mg/dz przez 3 dni),
  • miejscowym stosowaniu słabych steroidów (np. 0,1 % fluorometolionu) z możliwością powtarzania leczenia, szczególnie u pacjentów ze współistniejącym ciężkim brodawkowym zapaleniem spojówek, brzeżnym lub pryszczkowym zapaleniem rogówki,
  • stosowaniu preparatów sztucznych łez, szczególnie w przypadku niestabilnego przedrogówkowego filmu łzowego i zespołu suchego oka.
 

Tylne zapalenie brzegów powiek (przewlekłe)

Spowodowane jest zaburzeniami czynności gruczołów Meiboma i zmianami w sekrecji wydzieliny. Lipazy bakteryjne są odpowiedzialne za powstawanie wolnych kwasów tłuszczowych, podwyższają temperaturę topnienia wydzieliny utrudniając jej sekrecję z gruczołów, co powoduje podrażnienie powierzchni gałki ocznej. Brak fosfolipidów w filmie łzowym przyspiesza jego parowanie i wzrost osmolarności, a w konsekwencji jego niestabilność.

 

Objawy tylnego zapalenia brzegów powiek

Objawy tylnego zapalenia brzegów powiek w badaniu przedmiotowym są zbieżne z objawami przedniego zapalenia brzegów powiek. Dysfunkcja gruczołów Meiboma objawia się: nieprawidłowym, nadmiernym wydzielaniem, które może doprowadzić do przykrycia ujść gruczołów małymi oleistymi kuleczkami, wydęciem, cofnięciem lub zaczopowaniem ujść gruczołów z towarzyszącym przekrwieniem i poszerzeniu drobnych naczyń krwionośnych tylnego brzegu powieki. Uciśnięcie brzegu powieki wywołuje uwolnienie z gruczołów Meiboma mętnej wydzieliny w konsystencji przypominającej pastę do zębów. W ciężkich przypadkach wydzielina jest tak gęsta, że niemożliwe jest jej wyciśnięcie. Przedrogówkowy film łzowy jest oleisty i pienisty, piana może gromadzić się w kącie przyśrodkowym lub na brzegu powieki. Powikłaniami dysfunkcji gruczołów Meiboma są brodawkowate zapalenie spojówek oraz punktowata epiteliopatia dolnej części rogówki.

   

Leczenie tylnego zapalenia brzegów powiek

Całkowite wyleczenie tylnego zapalenia brzegów powiek jest niemożliwe. Mimo okresowych remisji choroba często powraca, zwłaszcza po zaprzestaniu leczenia. Zalecana jest higiena powiek polegająca na stosowaniu ciepłych okładów, jak w przypadku zapalenia przedniego brzegu powiek z dodatkowym uciskowym masażem powiek w celu udrożnienia ujść gruczołów Meiboma i usunięcia zalegającej wydzieliny. Sam masaż brzegów powiek aż do uzyskania mlecznej wydzieliny oraz mechaniczne wyciskanie zawartości gruczołów jest niewystarczające.

Podstawową metodą leczenia farmakologicznego jest ogólne zastosowanie tetracykliny (za wyjątkiem dzieci przed 12 r.ż., kobiet ciężarnych i karmiących piersią), która blokuje produkcję lipazy gronkowcowej. Szczególnym wskazaniem jest jej zastosowanie u pacjentów z nawrotowym pryszczkiem oraz brzeżnym zapaleniem rogówki. Leczenie miejscowe polega na stosowaniu antybiotyków, steroidów i sztucznych łez. Podczas leczenia warto ograniczyć lub zaprzestać stosowania makijażu i noszenia soczewek kontaktowych.

 

Stany chorobowe związane z przewlekłym zapaleniem brzegów powiek

 
  • niestabilny przedrogówkowy film łzowy i zespół suchego oka - występuje u ok 30-50 % pacjentów, związany jest z zaburzeniem równowagi między wodną i lipidową składową filmu łzowego powodując nadmierne parowanie łez z powierzchni gałki ocznej (skrócony czas przerwania filmu łzowego),
  • jęczmień mnogi lub nawrotowy – często towarzyszy tylnym zapaleniom brzegów powiek,
  • choroby błony podstawnej nabłonka rogówki oraz nawrotowe erozje nabłonka rogówki – mogą być zaostrzane przez tylne zapalenie brzegów powiek,
  • choroby skóry: trądzik różowaty (często towarzyszący dysfunkcji gruczołów Meiboma), łojotokowe zapalenie skóry (w ponad 90% przypadków łojotokowego zapalenia brzegów powiek), trądzik pospolity (leczony isotretyniną wywołuje zapalenie brzegów powiek u ok 25% przypadków, po zaprzestaniu leczenia ustępuje),
  • bakteryjne zapalenie rogówki – związane z chorobami powierzchni oka, wtórne do przewlekłego zapalenia brzegów powiek,
  • alergiczne zapalenie spojówki i rogówki – współistnieje często z gronkowcowym zapaleniem brzegów powiek,
  • nietolerancja soczewek kontaktowych – zbyt długotrwałe noszenie soczewek kontaktowych może powodować choroby tylnego brzegu powiek. Ich przyczyną może być hamowanie ruchów powiek lub wpływ na prawidłowe wydzielanie przez gruczoły Meiboma. Zapalenie brzegów powiek ma istotny wpływ na wystąpienie bakteryjnego zapalenia rogówki związanego z noszeniem soczewek kontaktowych,
  • nieprawidłowy kierunek wzrostu rzęs (przez co mogą dotykać i drażnić oko) i ich wypadanie.
 

Jak zapobiegać zapaleniu brzegów powiek?

Zapaleniu brzegów powiek nie zawsze można zapobiec, można jednak podjąć pewne kroki zmniejszające ryzyko zachorowania poprzez:

  • regularne mycie twarzy,
  • staranne zmywanie makijażu przed snem,
  • niedotykanie oczu brudnymi rękoma,
  • nietarcie powiek kiedy swędzą (może to doprowadzić do rozprzestrzenienia ewentualnej infekcji),
  • regularne sprawdzanie stanu oczu.

Do grupy zwiększonego ryzyka zalicza się osoby cierpiące na łojotok, cukrzycę, a także osoby starsze. Zapalenie może również wywołać stałe przebywanie w środowisku zadymionym i zapylonym. Jest to schorzenie, które ma charakter przewlekły. Leczenie jest długotrwałe, gdyż objawy potrafią utrzymywać się od kilku tygodni nawet do roku. Mogą się okresowo zaostrzać, by potem ustąpić i znowu się nasilić. Zapalenie brzegów powiek może pojawić się na ich zewnętrznej lub wewnętrznej stronie. Zapalenie przednich brzegów powiek pojawia się na zewnątrz oka, u podstawy rzęs. Wynika zazwyczaj z reakcji alergicznej, łupieżu lub zakażenia gronkowcem. Tylne zapalenie brzegów powiek występuje w wewnętrznych strukturach oka i spowodowane jest nadmiernym wydzielaniem łoju przez gruczoły łojowe.

W przypadku zachorowania pomocne mogą okazać się domowe sposoby na walkę z zapaleniem brzegów powiek.

 
zapalenie brzegów powiek - leczenie
 

Domowe sposoby leczenia zapalenia brzegów powiek

 

Opracowanie:

 

Artykuł powstał w oparciu o publikacje naukowe i stanowi integralną część Poradnika Optometrysty. Masz problemy ze wzrokiem? Skontaktuj się z naszym zespołem optometrystów lub poradź się swojego okulisty. Zagadnienia prezentowane w artykule, szczególnie w przypadku problemów ze wzrokiem, należy skonsultować ze specjalistą.

Realizacja - zespół optometrystów KODANO Optyk

źródła informacji:

  • [1] Grosvenor T. Optometria. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner. Wrocław 2011
  • [2] Pod redakcją Riordan-Eva P., Whitcher J. Okulistyka Vaughana i Asbury'ego. Wydawnictwo CZELEJ Sp. z o.o. Lublin 2011.
 
 

Udostępnij: