Z jakich materiałów wykonuje się soczewki?

materiały soczewki kontaktowe

Soczewkowicze często nie wiedzą z czego powstają soczewki. Warto wiedzieć, że materiały do ich produkcji zmieniały się na przestrzeni lat. W swoich początkach miały postać okrągłych szklanych spodeczków. Naukowcy wiedzieli jednak, że szkło stanowi dla oczu zagrożenie i ruszyły prace nad udoskonaleniem nowego wynalazku. W XX wieku do produkcji soczewek wykorzystywano – kolejno – plastik, pleksiglas, silikon, hydrożel i materiał silikonowo-hydrożelowy.

 
  • Materiał wykorzystany do stworzenia soczewek musi spełniać kilka kluczowych wymogów i udowodnić ich spełnienie w licznych testach.
  • Oczywiście materiał, z jakiego wykonuje się soczewki współcześnie jest inny od tego, który powstał jako pierwszy. Przeczytaj więcej o historii soczewek kontaktowych.
  • Współcześnie soczewki dzieli się na miękkie i twarde, na silikonowo-hydrożelowe i hydrożelowe.
  • Najważniejsze parametry materiału soczewkowego, na które każdy użytkownik powinien zwracać uwagę to zawartość wody i przepuszczalność tlenowa.
 

Soczewki kontaktowe z roku na rok cieszą się coraz większą popularnością. Wśród ich największych zalet wymieniane są wygoda i brak ograniczeń, chociażby w czasie uprawiania sportu, przy jednoczesnej korekcji wzroku. Postęp technologiczny powoduje, że każda kolejna generacja soczewek jest coraz bardziej komfortowa i bezpieczniejsza w użytkowaniu. To, jaki rodzaj konstrukcji soczewek - miękka, sztywna lub hybrydowa - zostanie przepisany, może zależeć od wielu czynników, takich jak rodzaj wady wzroku, wiek i tryb życia. Przy doborze soczewek kontaktowych może też mieć znaczenie, z jakiego rodzaju materiału są one wykonane, tak aby spełniały oczekiwania Użytkowników.

 

Spis treści:

  1. Czym powinien charakteryzować się dobry materiał na soczewki kontaktowe?
  2. Sztywne gazoprzepuszczalne soczewki kontaktowe - cechy materiałowe
  3. Miękkie soczewki kontaktowe - cechy materiałowe
  4. Soczewki silikonowo-hydrożelowe - cechy materiałowe
  5. Hybrydowe soczewki kontaktowe
  6. Materiałowa przyszłość soczewek kontaktowych
 

Czym powinien charakteryzować się dobry materiał na soczewki kontaktowe?

 

Niezależnie od rodzaju soczewek kontaktowych, materiał, z których jest wykonany, powinien spełniać kilka kluczowych wymogów:

  • Biokompatybilność - czyli zdolność do oddziaływania z powierzchnią oka bez wywoływania jakiejkolwiek reakcji biologicznej;
  • Nietoksyczność;
  • Dobre własności optyczne;
  • Odpowiedni współczynnik Dk - to parametr opisujący zdolność materiału do przepuszczania cząsteczek tlenu;
  • Odpowiedni parametr uwodnienia - to stosunek ilości wody do pozostałych składników z jakich jest ona wykonana. Soczewki zawierają od 24 do 95% H₂O. W przedziale tym mieszczą się trzy kategorie: soczewki o niskim (do 40%), średnim (50-60%) i wysokim (powyżej 60%) nasyceniu wody. Wysoki stopień uwodnienia posiadają np. soczewki AquaView Monthly (55%) lub Precision 1-DAY (gradientowe do 80% przy powierzchni);
  • Dobra zwilżalność powierzchni;
  • Odpowiednie własności mechaniczne.

Aby soczewki mogły być dopuszczone do obrotu, poddawane są wielu testom, sprawdzającym, czy wymogi te są spełnione. Natomiast to, jaka konstrukcja będzie najlepsza dla Użytkownika, jest kwestią ściśle indywidualną.

 

Sztywne gazoprzepuszczalne soczewki kontaktowe - cechy materiałowe

 

Historycznie pierwszy materiał organiczny, z którego zrobiono organiczne soczewki kontaktowe, czyli polimetakrylan (PMMA, pleksiglas) został już praktycznie wyparty z rynku, głównie przez jego brak przepuszczalności tlenowej. Współczesne sztywne gazoprzepuszczalne soczewki kontaktowe (zwane są również soczewkami GP lub RGP) wykonane są głównie z polimerów o różnych zawartościach akrylu, z domieszkami krzemu i fluoru, dzięki którym uzyskuje się stosunkowo dobre parametry współczynnika Dk. Dodatkowo powierzchnia soczewek może zostać zmodyfikowana, w taki sposób, aby zwiększyć ich hydrofilowość, a co za tym idzie - poprawić komfort ich użytkowania, zwilżalność powierzchni oraz ograniczyć osadzanie się złogów białkowo-lipidowych.

Soczewki RGP cechuje duża stabilność kształtu, a co za tym idzie - bardzo dobra ostrość wzroku. Polecane są przy korekcji astygmatyzmu dużego stopnia. Sztywne soczewki kontaktowe mogą być również przepisane przy bardziej złożonych wadach wzroku, których skorygowanie za pomocą okularów jest bardzo trudne. Ze względu na większą sztywność soczewek pierwsze dni ich stosowania mogą nie być komfortowe dla użytkownika. Zazwyczaj jednak duża stabilność widzenia powoduje, że w dłuższym okresie czasu zazwyczaj są lepiej akceptowane od miękkich soczewek.

 

Miękkie soczewki kontaktowe - cechy materiałowe

 

Wykonuje się je z materiałów polimerowych, często bazujących na materiale HEMA (metakrylan 2-hydroksyetylu), zaliczanym do hydrożeli. Łańcuchy polimerowe hydrożelu tworzą sieć, w której uwięziona zostaje woda. Zawartość wody w miękkich soczewkach kontaktowych waha się między 18% a 85%. Ilość wody zależna jest również od grubości soczewek (np. od ich mocy - im większa moc plusowa, tym soczewka grubsza w części środkowej). Jednocześnie im większa zawartość wody, tym większa przepuszczalność dla tlenu.

  • Soczewki o zawartości wody poniżej 50% - charakteryzują się większą wytrzymałością i łatwiejszym procesem produkcji, przy jednoczesnej niewysokiej przepuszczalności tlenu - przez co mogą prowadzić do obrzęków i innych powikłań na rogówce. Są jednak pacjenci, którzy bardzo dobrze tolerują tego typu soczewki.
  • Soczewki kontaktowe o uwodnieniu powyżej 50% - są bardziej delikatne i łatwiej je uszkodzić, szybciej ulegają zanieczyszczeniom i są trudniejsze w produkcji. Jednak te wady są mało istotne w przypadku soczewek częstej wymiany, a jeśli chodzi o ich bezpieczeństwo i komfort użytkowania, zazwyczaj są znacznie wygodniejsze dla Użytkowników.

W zależności od modyfikacji polimeru materiały soczewek mogą być jonowe lub niejonowe, a ma to przełożenie na sposób ich pielęgnacji - materiały jonowe szybciej i mocniej wiążą osady białkowe. Bardzo dobre własności elastyczne powodują, że miękkie soczewki kontaktowe idealnie dopasowują się do powierzchni oka. Inne zalety tego typu soczewek to wysoka biokompatybilność oraz niska cena.

 

Soczewki silikonowo-hydrożelowe - cechy materiałowe

 

Najczęściej przepisywanym obecnie rodzajem soczewek kontaktowych są soczewki silikonowo-hydrożelowe, bazujące na materiałach hydrożelowych. Dodatek gumy silikonowej powoduje, że znacznie wzrasta ich przepuszczalność tlenowa (rośnie parametr Dk), przy jednoczesnym zachowaniu elastyczności i komfortu użytkowania soczewek miękkich hydrożelowych. Sam silikon jest hydrofobowy, więc powierzchnia soczewek jest modyfikowana tak, aby uzyskać jak najlepszą zwilżalność, lecz nie zakłócić przepływu tlenu przez naturalne pory materiału. Duża transmisyjność tlenu powoduje, że istnieje mniejsze ryzyko obrzęków rogówki, dlatego też soczewki silikonowo-hydrożelowe są odpowiednie do noszenia w trybie przedłużonym (day&night).

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że wszystkie soczewki miękkie, a więc hydrożelowe i silikonowo-hydrożelowe, dzięki swojej elastyczności i dużej zawartości wody „dryfują” na powierzchni oka. Może to powodować, że przy zmianie położenia soczewki na gałce ocznej, na przykład na skutek mrugnięcia, obniży się jakość widzenia. Dlatego też niezbędne jest dobre dopasowanie parametrów soczewek kontaktowych, tak aby widzenie było nie tylko komfortowe, ale i stabilne.

 

Hybrydowe soczewki kontaktowe - cechy materiałowe

 

Nowością na rynku soczewek kontaktowych są hybrydowe soczewki, łączące ostry i stabilny obraz zapewniony przez soczewki sztywne w centrum, z elastycznością i miękkością soczewek hydrożelowych na brzegach. To w założeniu idealne rozwiązanie, które na razie nie jest często przepisywane przez specjalistów. Soczewki takie są dość trudne w dopasowaniu, a zaawansowana konstrukcja przekłada się na zdecydowanie wyższą ich cenę.

 

Materiałowa przyszłość soczewek kontaktowych

 

Naukowcy z całego świata oraz producenci soczewek kontaktowych w dalszym ciągu prowadzą zaawansowane badania nad materiałami oraz ich modyfikacjami, zwiększającymi bezpieczeństwo i komfort stosowania, ulepszonymi konstrukcjami i możliwościami dodatkowych ich zastosowań. Możliwe, że w przyszłości soczewki oprócz korygowania wad wzroku będą również dostarczały leki do oczu w sposób kontrolowany przez pH lub temperaturę. Obecnie badania sugerują, że soczewki będą cechować się np. dużo lepszą wydajnością w podawaniu leku, niż stosowanie kropli do oczu.

 

Opracowanie:

 

Artykuł powstał w oparciu o publikacje naukowe i stanowi integralną część Poradnika Optometrysty. Zapoznaj się z artykułami zgromadzonymi w poradniku, aby dowiedzieć się więcej o soczewkach kontaktowych. W razie wątpliwości skontaktuj się z naszym zespołem optometrystów lub poradź się swojego okulisty. Zagadnienia prezentowane w artykule, szczególnie w przypadku problemów ze wzrokiem, należy skonsultować ze specjalistą.

Realizacja - zespół optometrystów KODANO Optyk pod redakcją mgr Justyny Iżykowskiej (Optometrysta KODANO Optyk)

źródła informacji:

 

Udostępnij: