Mechanizmy ochronne oczu

mechanizmy ochronne oczu

Oczy, jedne z najważniejszych narządów w ciele człowieka, są również jednymi z najbardziej narażonych na różne urazy. Do najczęstszych wypadków należą uszkodzenia mechaniczne, obecność ciała obcego na powierzchni lub pod powieką i zakażenia bakteryjne. Jednak częstotliwość uszkodzeń i chorób gałek ocznych byłaby stanowczo większa, gdyby nie mechanizmy ochronne oczu.

 
 
  • Ochronę oczu zapewnia zarówno budowa anatomiczna, jak i procesy fizjologiczne. Oczodół, powieki, rzęsy i brwi, a także łzy i spojówka - wszystkie te elementy mają ogromne znaczenie.
  • Oczy są portalem, przez który dociera do mózgu około 80% bodźców ze świata zewnętrznego. Natura obdarzyła nas więc wyspecjalizowanym, skutecznym aparatem ochronnym. Aby jednak działał perfekcyjnie, trzeba o niego dbać. Jak? Są na to sprawdzone sposoby, które sprawdzisz w artykule 10 sposobów jak dbać o oczy.
 

Czym jest aparat ochronny oka?

 

Na ochronę oka składa się kilka elementów anatomicznych twarzoczaszki oraz wykształcone mechanizmy fizjologiczne, takie jak mruganie lub łzawienie. Struktury wchodzące w skład aparatu ochronnego oka to:

 

Oczodół - budowa i cechy

 

Oczodół, utworzony przez 7 kości, chroni oko przed uszkodzeniami mechanicznymi, nie utrudniając przy tym swobodnego ruchu. Gałka oczna wypełnia jedynie ¼ oczodołu, resztę stanowi ciało tłuszczowe, gruczoł łzowy, mięśnie, nerwy i naczynia. Dodatkową ochronę oka i stabilizację w oczodole zapewniają tzw. okostna oczodołu (cienka, ale wytrzymała włóknista struktura wyściełająca wnętrze oczodołu), przegroda oczodołowa (chroniąca oko od przodu), powięzie mięśniowe i pochewka gałki ocznej. Poza tym sama gałka oczna posiada odporny elastyczny szkielet, który utworzony jest z warstwy włóknistej - twardówki i rogówki.

 

Powieki - budowa i cechy

 

Powieki zabezpieczają oczy przed wysychaniem, dostaniem się ciał obcych, urazami mechanicznymi oraz chronią przed olśnieniem wywołanym pojawieniem się ostrego, jaskrawego światła. Fizjologicznie, niezależnie od naszej woli, mrugamy co około 3-5 sekund, natomiast z powodu podrażnienia rogówki czy nadmiernej ilości światła częstotliwość mrugnięć może się zwiększyć. Oprócz mimowolnego mrugania możliwe jest również jego świadome kontrolowanie, ułatwiające nawilżenie powierzchni oka. Dodatkowo powieki odruchowo zamykają się, gdy do oka zbliża się potencjalnie niebezpieczny obiekt, chroniąc w ten sposób rogówkę przed bezpośrednim uderzeniem. W powiekach znajdują się też gruczoły (tarczkowe Meiboma, rzęskowe Molla, łojowe Zeissa) produkujące różnego rodzaju substancje, które stanowią składniki filmu łzowego.

 

Rzęsy - budowa i cechy

 

Rzęsy, umiejscowione na brzegach powiek, utrudniają dostawanie się do oczu drobinek kurzu i innych ciał obcych. Są bardzo wrażliwe na dotyk, dlatego w momencie nieoczekiwanego zetknięcia się rzęs z ciałem obcym powieki się zamykają. Mechanizm ten jest bardzo ważnym elementem aparatu ochronnego oka, ponieważ zabezpiecza je przed wszelkimi zabrudzeniami.

 

Brwi - budowa i cechy

 

Również brwi, rozumiane tu jako wypukłe części kości czołowej, porośnięte włoskami, chronią oczy przed różnymi zabrudzeniami. Główną ich funkcją jest ochrona przed dostawaniem się do oczu wody czy potu, spływających z czoła. Jednocześnie wypukłość, na której znajdują się brwi nad oczodołem, zabezpiecza wnętrze oczu przed nadmiernym, bezpośrednim promieniowaniem UV.

 

Spojówka - budowa i cechy

 

Spojówka jest cienką błoną pokrywającą powieki od ich wewnętrznej strony oraz zewnętrzną stronę twardówki oka. Pomiędzy twardówką a powiekami tworzy charakterystyczny worek spojówkowy. Dzięki swojemu bogatemu unerwieniu spojówka jest bardzo wrażliwa na wszelkie podrażnienia - czujemy, że coś nam „wpadło do oka”. I mimo że budowa worka spojówkowego umożliwia gromadzenie się w nim ciał obcych, to odczuwalny dyskomfort pozwala na szybką reakcję, w efekcie nie dopuszczając do uszkodzeń czy zakażeń rogówki.

 

Narząd łzowy - budowa i cechy

 

Narząd łzowy, składający się z części wydzielniczej (gruczołowej) i odprowadzającej, odpowiada za zwilżanie i oczyszczanie rogówki i spojówki, produkując film łzowy. Dodatkowo zapewnia on poślizg powiekom, doprowadza odpowiednią ilość tlenu do rogówki oraz chroni przed namnażaniem się bakterii. Film łzowy składa się z trzech warstw:

  • wewnętrznej (mucynowej) - znajdującej się najbliżej powierzchni oka, jej zadaniem jest wyrównanie jej nierówności;
  • środkowej (wodnej) - najgrubszej warstwy filmu łzowego. Zapewnia ona odpowiednie nawilżenie powierzchni oka, zawiera niezbędne substancje odżywcze i chroniące oko przed czynnikami chorobotwórczymi oraz wypłukuje ciała obce;
  • zewnętrznej (lipidowej) - stabilizującej film łzowy, opóźniającej parowanie łez oraz zapewniającej poślizg powiekom, produkowanej przez gruczoły tarczkowe Meiboma i łojowe Zeissa.

Łzy, przepływając od gruczołu łzowego do ujścia łez, zbierają wszelkie zanieczyszczenia powierzchni oka. W przypadku dostania się do oka ciała obcego charakterystyczne jest również zwiększenie ilości produkowanych łez - jest to mechanizm wypłukujący potencjalnie niebezpieczne zanieczyszczenie.

 

Podsumowanie

 

Przez oczy do mózgu dociera praktycznie 80% bodźców pochodzących ze środowiska zewnętrznego. Natura wyposażyła każde z oczu człowieka w wyspecjalizowany aparat ochronny, składający się z wielu różnych elementów i tym samym chroniący oczy na wielu bardzo różnych poziomach, co powinno zapewnić komfort widzenia i możliwie największe ograniczenie niebezpiecznych zakażeń i urazów. Warto jednak zawsze dbać o dodatkową ochronę oczu w formie okularów, zwłaszcza przy pracach, w czasie których istnieje ryzyko urazu lub dostania się do oka ciała obcego.

 

Opracowanie:

 

Artykuł powstał w oparciu o publikacje naukowe i stanowi integralną część Poradnika Optometrysty. Zapoznaj się z artykułami zgromadzonymi w poradniku, aby dowiedzieć się więcej o soczewkach kontaktowych. W razie wątpliwości skontaktuj się z naszym zespołem optometrystów lub poradź się swojego okulisty. Zagadnienia prezentowane w artykule, szczególnie w przypadku problemów ze wzrokiem, należy skonsultować ze specjalistą.

Realizacja - zespół optometrystów KODANO Optyk pod redakcją mgr Justyny Iżykowskiej (Optometrysta KODANO Optyk)

źródła informacji:

 

Udostępnij: