Postępująca krótkowzroczność - Jak zapobiegać?

Krótkowzroczność to najczęściej występująca wada wzroku, która dotyczy coraz większej grupy ludzi, szczególnie osób młodych. W Polsce występuje u ok. 26% dzieci i młodzieży.

   

Spis treści:

1. Rodzaje krótkowzroczności w zależności od kształtu gałki ocznej
2. Rodzaje krótkowzroczności w zależności od stopnia zaawansowania
3. Objawy krótkowzroczności
4. Przyczyny krótkowzroczności
5. Kontrola krótkowzroczności
6. Redukcja wzrostu krótkowzroczności
7. Czym jest ortokeratologia?
8. Jak postępować z krótkowzrocznością?
9. Informacje dodatkowe

 

W krótkowzroczności równoległe promienie świetlne wpadające do oka po przejściu przez tzw. ośrodki optyczne oka (rogówka, ciecz wodnista, soczewka, ciało szkliste) załamują się nie na lecz przed siatkówką. Powstający na siatkówce obraz przedmiotów położonych daleko jest nieostry. Powodem tego może być:

• zbyt duża siła łamiąca rogówki lub soczewki,
• zbyt długa gałka oczna.

   

oko krótkowzroczne

 

W zależności od kształtu gałki ocznej wyróżnia się:

 

• krótkowzroczność osiową - oś przednio-tylna gałki ocznej jest za długa do siły łamiącej soczewki i rogówki. Związana jest ze wzrostem gałki ocznej u dzieci i młodzieży. Po urodzeniu w oczach dzieci występuje tzw. fizjologiczna nadwzroczność (wiązka światła ogniskuje się za siatkówką), która wraz z rozwojem dziecka i wydłużaniem gałki ocznej stopniowo się zmniejsza, by osiągnąć miarowość (emmetropizacja). Czasami proces wydłużania gałki ocznej postępuje dalej prowadząc do krótkowzroczności. Na każdy 1 mm wydłużenia przypada 3 D przyrostu krótkowzroczności;
• krótkowzroczność soczewkową - zbyt kulista soczewka w stosunku do długości gałki ocznej. Może być: wrodzona, spowodowana pęcznieniem soczewki, wzrostem jej gęstości w zaćmie początkowej lub cukrzycy, podwichnięciem soczewki po urazie;
• krótkowzroczność rogówkową - zbyt kulista rogówka w stosunku do długości gałki ocznej. Może być wrodzona lub spowodowana rozpoczynającym się stożkiem rogówki.

Najczęstszą postacią krótkowzroczności jest krótkowzroczność osiowa, która narasta stopniowo do czasu ukończenia wzrostu oka (do ok. 21 r. ż.). Przyspieszony wzrost występuje w okresie dojrzewania, później ulega spowolnieniu. Zwykle wada wzrasta od 0,5 D do 1 D na rok. Im wcześniej pojawia się krótkowzroczność tym większa może być jej wartość końcowa.

 

Krótkowzroczność w zależności od stopnia zaawansowania dzielimy na:

 

• małą - nazywaną też szkolną, do -3 D,
• średnią - między -3D a -6 D,
• dużą - powyżej -6 D.

W trakcie rozwoju krótkowzroczności postępującej oprócz wzrostu długości osiowej gałki ocznej dochodzi także do wzrostu średnicy gałki w równiku, wzrostu głębokości komory przedniej, wzrostu promienia krzywizny rogówki; spadku grubości siatkówki, naczyniówki i twardówki; zmian zwyrodnieniowych w obrębie siatkówki, naczyniówki, nerwu wzrokowego i ciała szklistego, dyspersji fotoreceptorów, zwężenia naczyń siatkówki, naczyniówki, ciała rzęskowego, utraty nabłonka barwnikowego siatkówki połączonego z pęknięciami błony Brucha, powiększenia i zniekształcenia blaszki sitowej, wydłużenia, zwężenia, zniekształcenia i słabszego połączenia włókien kolagenowych twardówki.

 

Objawy krótkowzroczności

 

• zamglone widzenie do dali,
• wyraźne widzenie z bliska,
• pogorszenie widzenia o zmierzchu i w nocy (z powodu szerszej źrenicy),
• mrużenie oczu podczas patrzenia na dal,
• czołowe bóle głowy.

 

Przyczyny krótkowzroczności

Przyczyny rozwijania się krótkowzroczności nie są do końca poznane. Doszukuje się ich w czynnikach genetycznych (duża krótkowzroczność powyżej 8 D jest silnie dziedziczna) i środowiskowych. Może być wynikiem:

 

• zaburzeń procesu emmetropizacji,
• patologicznej emmetropizacji do bliży ze względu na wzmożoną pracę z bliska,
• zmiany ciśnienia śródgałkowego spowodowane długotrwałym napięciem akomodacji,
• zmian biochemicznych oka w tym twardówki,
• specyfiką typowych bodźców wzrokowych obserwowanych z bliska,
• wpływu nieostrego obrazu siatkówkowego,
• obwodowego rozogniskowania nadwzrocznego.

 

Podczas intensywnej pracy wzrokowej do bliży obraz jest ogniskowany za siatkówką co może prowadzić do skurczu akomodacji, deformacji obrazu na siatkówce, a w dalszej kolejności wzrostu długości osiowej gałki ocznej.

 

Kontrola krótkowzroczności

W krótkowzroczności osiowej w miarę wydłużania gałki ocznej dochodzi do rozciągnięcia w biegunie tylnym twardówki, naczyniówki i siatkówki, którego następstwem są zmiany patologiczne siatkówki mogące prowadzić w przypadku wysokiej, postępującej krótkowzroczności do utraty wzroku. Dlatego tak istotna jest kontrola krótkowzroczności, czyli działanie mające na celu zatrzymanie lub w znacznym stopniu spowolnienie narastania krótkowzroczności w momencie gdy jest ono największe, czyli u dzieci i młodzieży.

 

Spośród sposobów redukcji wzrostu krótkowzroczności wymienia się m.in.:

 

• zmianę zachowań pacjenta,
• niedokorygowanie - niewskazane
• soczewki sztywne gazoprzepuszczalne,
• okulary wieloogniskowe,
• zastosowanie ortokeratologii,
• miękkie wieloogniskowe soczewki kontaktowe,
• zastosowanie postępowania farmakologicznego (atropina).

 

W świetle najnowszych badań najsilniejsze działanie spowalniające postęp krótkowzroczności zaobserwowano po zastosowaniu leków porażających mięsień rzęskowy, odpowiadający za akomodację - Atropina 0,01%. Atropina to alkaloid tropanowy naturalnie występujący w liściach wielu roślin z rodziny psiankowatych m.in. pokrzyku wilczej jagody, porażający zakończenia przywspółczulnego układu nerwowego. Powoduje porażenie akomodacji i rozszerzenie źrenic. W niskim stężeniu pozostawia zdolność akomodacji bez skutków ubocznych.

Innym, działającym umiarkowanie sposobem na spowolnienie postępu krótkowzroczności jest zastosowanie ortokeratologii lub wieloogniskowych soczewek kontaktowych.

 

Czym jest ortokeratologia?

Ortokeratologia to niechirurgiczna, odwracalna metoda korekcji krótkowzroczności za pomocą sztywnych soczewek wysokogazoprzepuszczalnych o odwróconej geometrii, stosowanych przez noc. Polega na modelowaniu kształtu rogówki pozwalającym na dobre widzenie w ciągu dnia bez użycia korekcji. Zmiana kształtu rogówki osiągana jest poprzez spłaszczenie i ścieńczenie jej części centralnej prowadzące do spadku mocy optycznej oraz pogrubieniu części peryferyjnej poprzez redystrybucję komórek nabłonka pod wpływem sił hydrostatycznych filmu łzowego działających pod soczewką. Udowodniono, że za postępowanie krótkowzroczności odpowiada nie tylko centralna, ale także peryferyjna część siatkówki.

Jednoogniskowe soczewki kontaktowe lub okularowe pozwalają uzyskać bardzo dobrą korekcję wady wzroku w obszarze plamkowym (centralnym), ale jednocześnie powodują przekorygowanie w obszarze peryferyjnym siatkówki. Istnieje silny związek pomiędzy nadwzrocznością na peryferiach siatkówki, a wzrostem długości gałki ocznej. Soczewki ortokeratologiczne zmniejszają grubość jedynie centralnej części rogówki co powoduje, że obraz ogniskowany jest na siatkówce zarówno w centrum jak i na jej obwodzie.

   

Tworzenie obrazu przez soczewkę okularową/kontaktową vs Tworzenie obrazu przez soczewkę ortokeratologiczną

 

Podobne prawidłowe zogniskowanie promieni zarówno w części centralnej jak i peryferyjnej siatkówki uzyskuje się przy zastosowaniu miękkich wieloogniskowych soczewek kontaktowych, które dzięki swojej konstrukcji mają w swoim centrum większą moc korekcyjną niż na obrzeżu. Taka konstrukcja zapobiega wzrostowi gałki ocznej i narastaniu krótkowzroczności.

Mniejszą efektywność w spowalnianiu narastania krótkowzroczności osiąga się stosując okulary progresywne (wieloogniskowe).

 

Jak postępować z krótkowzrocznością?

Współczesne podejście do kontroli krótkowzroczności zaleca pełną korekcję wady wzroku oraz zwiększenie aktywności na świeżym powietrzu. Udowodniono, że niedokorygowanie (korekcja zbyt słabymi szkłami) prowadzi do szybszego postępu krótkowzroczności. Natomiast u dzieci spędzających dwie godziny dziennie na świeżym powietrzu odnotowano mniejsze wydłużenie gałki ocznej, a tym samym mniejszy przyrost krótkowzroczności. Może być to związane z rozluźnieniem akomodacji lub też stymulowaniem lepszym, o większym natężeniu oświetlenia.

W zapobieganiu powiększaniu się małej krótkowzroczności istotne jest przestrzeganie zasad higieny pracy wzrokowej:

 

• czytanie w pozycji siedzącej,
• trzymanie tekstu w odpowiedniej odległości,
• dystans przy pracy z bliska nie mniejszy niż 40 cm.,
• zapewnienie dobrego oświetlenia miejsca pracy,
• stosowanie przerw podczas długotrwałej pracy z bliska.

 

Informacje dodatkowe

Narastająca krótkowzroczność u dorosłych może być pierwszym objawem cukrzycy lub zaćmy. Nagłe pojawienie się krótkowzroczności może być spowodowane bocznym uciskiem na gałkę oczną w chorobach oczodołu.