Nam, ludziom, wydaje się, że świat jest dokładnie taki, jakim go widzimy i że nie ma nic poza tym. Świat widziany oczami zwierząt jest jednak zupełnie inny. Wynika to z indywidualnej budowy ich narządów wzroku, a różnice istnieją nawet w kręgu zwierząt.
- Świat widziany oczami zwierząt jest zupełnie inny od tego, który znamy my, ludzie. Wynika to z innej budowy ich oczu.
- Psy, koty, ptaki, owady – wzrok każdego z nich jest inny i ma wiele ciekawych cech, które najlepiej poznasz, czytając poniższy artykuł.
- Zwierzęta również mogą doświadczać wad widzenia. Dla nich także starano się opracować metody korekcji. Przełomowym momentem było wynalezienie soczewek kontaktowych dla zwierząt.
Spis treści:
- Dlaczego zwierzęta widzą inaczej niż my?
- Jak widzą psy?
- Jak widzą koty?
- Jak widzą ptaki?
- Jak widzą owady?
- Czy zwierzęta mogą mieć wadę wzroku?
Dlaczego zwierzęta widzą inaczej niż my?
Rzeczywistość wokół postrzegamy nie oczami, a mózgiem. Oko, owszem, jest narzędziem, które rejestruje bodźce świetlne, ale docelowo przekazuje je do mózgu za pomocą impulsów nerwowych. To mózg interpretuje uzyskane informacje, między innymi na podstawie wcześniejszych doświadczeń. Dlatego nie powinien dziwić Cię fakt, że dwie osoby mogą widzieć tę samą rzecz w inny sposób – na przykład w odmiennych odcieniach barw lub odrobinę innych rozmiarach, a na pewno przypisując im różne skojarzenia.
Rejestrujemy przede wszystkim kolory. To zasługa dwóch rodzajów receptorów, wyścielających nasze gałki oczne: czopków i pręcików. W zależności od długości fali świetlnej, jaka do nich dociera, dostrzegamy – za sprawą czopków – kolor czerwony, zielony i niebieski oraz barwy znajdujące się między nimi, w wyznaczanym przez nie spektrum. Z kolei pręciki gwarantują nam widzenie czerni, bieli i szarości.
Świat widziany oczami zwierząt jest inny, bo inaczej zbudowane są oczy zwierząt. Za ich sprawą odbierają inne sygnały z otoczenia. I w tym kontekście rzeczywiście możemy powiedzieć, że świat zwierząt jest różny od naszego.
Jak widzą psy?
Dla psów najważniejszym ze zmysłów jest węch, nie oznacza to jednak, że psi wzrok jest słaby. W większości parametrów wypada na efektywniejszy od ludzkiego. Różnica kryje się jednak w receptorach kolorów.
Do lat 80. XX wieku uważano, że te zwierzęta widzą jedynie w odcieniach szarości. Dopiero później naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego raz na zawsze zakończyli dyskusję o to, czy pies widzi kolory i udowodnili, że te czworonogi rozróżniają barwy. To możliwe za sprawą dwóch rodzajów receptorów światłoczułych (człowiek dysponuje receptorami wrażliwymi na trzy kolory: czerwony, zielony, niebieski). Jak widzą psy? Postrzegają otoczenie w odcieniach żółtego i niebieskiego. Czerwony, którego tu brakuje, przyjmuje u nich odcień ciemnoszary lub wręcz czarny.
Takie ciekawostki o oczach zwierząt są przydatne dla ich towarzyszy. Teraz stojąc przed zakupem zabawek dla swojego ukochanego psa, będziesz wiedział, że warto wybierać spośród żółtych i niebieskich, bo czerwone są dla nich zdecydowanie mniej widoczne i nie dają tyle frajdy. Nie decyduj się także na jaskrawożółte ubranka dla psa, bo przez nie będzie rzucał się w oczy innych psiaków, niektóre prowokując do agresji.
Jeśli chodzi o to, jak widzi pies w nocy, duże znaczenie ma to, że w swojej pierwotnej, dzikiej formie zwierzęta te były aktywne po zmroku i o świcie. Musiały więc wykształcić w sobie zdolność widzenia w ciemności. Psy osiadają dużą ilość pręcików – fotoreceptorów odpowiedzialnych za postrzeganie kształtów i rozmiarów nawet przy bardzo słabym oświetleniu.
Co więcej, psi wzrok udoskonala makata odblaskowa. Umiejscowiona za siatkówką ponownie przekierowuje promienie świetlne na siatkówkę, co pozwala psom na wyłapywanie znacznie większej ilości fotonów – podstawowych cząsteczek światła. Pomaga również rogówka o większej powierzchni i duża soczewka.
Czy wiesz, że…? To właśnie makata odblaskowa sprawia, że oczy psów na zdjęciach przyjmują barwę żółtą lub zieloną. Człowiek takiej makaty nie ma, dlatego w błysku flesza nasze oczy stają się czerwone.
Jak widzą koty?
Te mruczące zwierzaki potrafią nieraz zaskoczyć prędkością ruchów oczu czy myszą złapaną w środku nocy. To zasługa źrenicy o eliptycznym kształcie, makaty odblaskowej (tej, którą mają też psy) oraz większej ilości pręcików. Dzięki tej ostatniej cesze na pytanie o to, jak widzi kot w nocy, trzeba odpowiedzieć – nawet osiem razy lepiej niż człowiek!
Czy kot widzi kolory? Ma zdecydowanie mniej czopków, więc postrzeganie barw jest u niego ograniczone. Wyróżnia – dokładnie tak, jak w przypadku psa – dwa kolory: żółty i niebieski. Brak tutaj zieleni. Jego oko w procesie ewolucji wyspecjalizowało się w widzeniu po zmierzchu oraz dużej wrażliwości na ruch, która umożliwia polowanie. Zatem mruczący przyjaciel potrafi śledzić ruch nawet dziesięciokrotnie szybszy niż ten, rejestrowany przez człowieka. Zauważysz to, bawiąc się z kotem kieszonkowym laserem.
Jak widzą ptaki?
Jeśli zastanawiasz się, jak widzą zwierzęta i czy robią to lepiej od nas, koniecznie zatrzymaj się przy tym wątku – o tym, jak widzą ptaki. Te zwierzęta biją nas bowiem na głowę, jeśli chodzi o zmysł wzroku. Dostrzegają bogatą paletę kolorów. To zasługa czterech rodzajów receptorów światłoczułych – o jeden więcej niż u człowieka i o dwa więcej niż u psa oraz kota. Czwarty stożek odpowiedzialny jest za postrzeganie fal ultrafioletowych. Dzięki temu ptaki widzą roślinność znacznie lepiej, niż gdyby dostrzegały wyłącznie zielone widmo.
Z kolei drapieżne gatunki, których życie zależy od umiejętności dostrzegania ofiary z dużych wysokości, mają zdolność przybliżania obrazu – jak z obiektywem aparatu albo lornetką. Znasz porównanie „sokoli wzrok”? Oznacza ono zdolność dostrzegania szczegółów z bardzo daleka. To powiedzenie znajduje uzasadnienie w rzeczywistości, bo wzrok sokołów i orłów mierzony jest nawet w kilometrach. Nie da się ukryć, że to, jak zwierzęta widzą i rozróżniają kolory, nie jest w żadnym stopniu gorsze od ludzkiego postrzegania.
Czy wiesz, że...? Niektóre gatunki ptaków w okresie godowym zyskują na swoim opierzeniu zdobienia – plamy i wzory – widoczne wyłącznie w ultrafiolecie.
Jak widzą owady?
Ludzkie oko można porównać do cyfrowej kamery – z pojedynczą soczewką o zmiennej ogniskowej, rzutującej obraz na światłoczułą matrycę, czyli siatkówkę. Oczy owadów są zupełnie inne. Złożone z tysięcy omatidiów nazywanych też oczami prostymi lub fasetkami działają jak tysiące takich kamer, bo każde z nich wyposażone jest we własną soczewkę. Odpowiada za widzenie niewielkiego, ale konkretnego obszaru.
Do niedawna uważano, że tak zbudowane oczy owadów umożliwiają im widzenie i dostrzeganie szczegółów, ale nic więcej, co można by uznać za cenne. Dopiero naukowcy z University of Sheffield wraz z kolegami z Pekinu, Cambridge i Lizbony dowiedli, że obraz widziany przez owady ma także zadziwiająco wysoką rozdzielczość. To zasługa fotoreceptorów, które mogą się... poruszać! Pozwalają owadom na swoiste ustawianie ostrości obrazu. Dzięki temu, że receptory łączą się z ruchem głowy, nie ulegają zmęczeniu i umożliwiają widzenie w wysokiej rozdzielczości nawet szybko poruszających się obiektów.
Dodatkowe ciekawostki o oczach zwierząt: Oczy owadów, teraz tak dobrze przebadane przez naukowców, mają być inspiracją do rozwijania „wzroku” robotów.
Czy zwierzęta mogą mieć wadę wzroku?
Oczy zwierząt, choć wydają się tak doskonałe, czasami też dokuczają choroby, a jakość widzenia może ulec pogorszeniu. Wtedy, tak, jak i my, potrzebują wsparcia. Przełomowym wynalazkiem w kontekście leczenia zwierzęcych wad wzroku są soczewki kontaktowe dla zwierząt. Producenci tworzą je na indywidualne zamówienia, dla konkretnych przedstawicieli różnych gatunków – od psów po nosorożce.
Nie są to takie soczewki, o jakich myślimy w pierwszej kolejności. Nie wymagają bowiem zakładania i zdejmowania każdego dnia. Soczewki kontaktowe dla zwierząt są wszczepiane do wnętrza oczu i mają przede wszystkim chronić przed ślepotą – skutkiem zaćmy. Niektóre zawierają także filtry UV. Takie pomagają koniom cierpiącym na tak zwany headshaking, czyli rzucanie głową – schorzenie, które pogłębia się pod wpływem światła słonecznego.
Zastanawiasz się, dlaczego nie leczyć operacyjnie wad wzroku i chorób oczu u zwierząt? Powód jest jeden i bardzo ważny – takie zabiegi bardzo osłabiają zwierzęta i stwarzają ryzyko śmierci. Konieczne było więc znalezienie alternatywy.
Świat widziany oczami zwierząt jest inny niż nasz, ale nie gorszy. Wiedza na temat tego, jak widzą zwierzęta, może poszerzyć nasze horyzonty i nauczyć dystansu, pokazując, że rzeczywistość, jaką na co dzień dostrzegamy, nie jest jedyną i najprawdziwszą. Świat może mieć znacznie więcej kolorów, niż nam się wydaje, a niektóre obszary pozostają przed nami ukryte. Nie dostrzegamy też wielu ruchów w przyrodzie, które wzrok zwierząt rejestruje bez problemu. A wszystkie te różnice to pokłosie ewolucji, która w naszym przypadku przebiegała inaczej niż u zwierząt.
Opracowanie:
Artykuł powstał w oparciu o publikacje naukowe i stanowi integralną część Poradnika Optometrysty. Zapoznaj się z artykułami zgromadzonymi w poradniku, aby dowiedzieć się więcej o soczewkach kontaktowych. W razie wątpliwości skontaktuj się z naszym zespołem optometrystów lub poradź się swojego okulisty. Zagadnienia prezentowane w artykule, szczególnie w przypadku problemów ze wzrokiem, należy skonsultować ze specjalistą.
Realizacja - Zespół optometrystów pod redakcją Krzysztofa Mendyka (Konsultant ds. Optometrii KODANO Optyk. Absolwent Katedry Chorób Oczu i Optometrii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Członek PTOiO. W branży optycznej od 2006 roku.)
